PRZECŁAWIE

1384 or. Przeczslawicze (MPH 2, 753-754), 1388 Przeczslave (Lek. 1 nr 475), 1389 na Przetslawy, Przeczlave (Lek. 1 nr 532, 682), 1391 Preczslawo (Lek. 1 nr 926), 1391 Przeczlaue (WR 1 nr 283), 1396 Przetslaue (WR 1 nr 310), 1432 Przeczslaw (Wp. 9 nr 1289), 1435 Przeczsławye (PZ 10, 108), 1496 Przeczlawye (PG 7, 102-103v; PG 11, 125v), 1508 Przedslawye Maior (ASK I 3, 24v), 1511 Przedslawicze (MS 4 nr 10171), 1563 Przeczlawie (ASK I 5, 240v), 11 km na SE od Szamotuł.

1. 1508 n. pow. pozn. (ASK I 3, 24v); 1510 n. par. Żydowo (LBP 89).

3. Własn. szlach. 1384-1407 Jaracz, Jarosław z Mroczkowa1Tenże Jaracz albo Jarosław występuje w l. 1384-91 w Mroczkach w pow. pyzdr. [k. Środy]. Jest bardzo prawdop., że podobnie jak inna szlachta z Mroczek, należał on do Grzymałów, na co wskazuje także imię Jarosław, bardzo częste w tym rodzie. Jego przynależność do rodu Grzymałów potwierdzona jest także orientacją w wojnie domowej po śmierci króla Ludwika → p. 6 [obecnie Mroczki k. Środy], dz. w P., brat [cioteczny]2→ Przecławek, przyp. 1 Tomisława (WR 1 nr 541, 608): 1384 tenże → p. 6; 1388-89, 1391 tenże → niżej: Tomisław.

1388-1409 Tomisław, Tomasz z P. i z → Przecławka, brat [cioteczny] Jaracza (Lek. 1 nr 1432; WR 1 nr 174, 176, 283, 285, 310, 482, 608, 793): 1388-90 tenże w sporze z Maciejem mieszczaninem z Obornik o 20 grz. (Lek. 1 nr 393, 475, 794); 1388 tenże Tomasz z → Przecławka i P.; 1388 sędziowie zawieszają kary przeciw pani dziedziczce z P., które nałożono na jej siostrzeńca (sororinus) Tomasza w sporze z Jarosławem z Mroczkowa (Lek. 1 nr 448); 1389 tenże oskarżony o wyrąbanie gaju Jarosławowi Mroczkowskiemu (WR 1 nr 59; Lek. 1 nr 532); 1389 tenże toczy proces z Wincentym z Trzcielina o 3 grz. (Lek. 1 nr 682); 1391 tenże Tomisław i Jarosław bracia [cioteczni] z P. w sporze z Józefem synem Wydzierza z Dębna Małego [k. Stęszewa] o 1/2 Dębna [Małego], którą Wydzierz kupił od kaszt. międz. Przedpełka [ze Stęszewa] (Lek. 1 nr 926).

1429 Andrzej z P. [i z Przecławka 1420-29] burgrabia szamotulski, pełnomocnik podkom. kal. Dobrogosta z Szamotuł (PZ 11, 16).

1432-59 Stan. Przecławski alias Wargowski3→ Przecławek, przyp. 3, syn Mroczka z Rokitnicy (PZ 16, 10; PZ 17, 224): 1432 tenże z P. i → Przecławka, h. Czasza → p. 6; 1436 tenże wydzierżawia 3 kmieciom role w → Napachaniu (WR 1 nr 1467); 1437 tenże zastępuje w sądzie Helszkę wd. po Chwalibogu z Chyb i jej ss. Mikołaja, Filipa, Jana oraz innych ze Skórzewa w sporze z Drogosławem pleb. w Skórzewie (PZ 13, 238v); 1446, 1447, 1450 tenże z → Przecławka.

1434 Jan4Jest wątpliwe, aby Jan dz. we wsiach P. → Przetoczno, Zajączkowo, → Goraj, Dzierzązna i Wierzenica, brat Marcina m. in. z → Przetoczna, mógł być identyczny z Janem mieszczaninem w Poznaniu 1443-48 (→ p. 6) dz. w P. i → Przetocznie [obecnie Przytoczna] (PZ 12, 17 1v).

1435 Marcin Zajączkowski z Przetoczna i z P. [brat Jana] w sporze z Andrzejem Piotrowskim [z Piotrowa k. Poznania, par. Głuszyna] o 1/2 P. (PZ 10, 108).

1474-75 Sędziwój Żydowski z Żydowa i P. → niżej.

1474-75 Jan Biały ze Sroczkowa [w woj. sandomierskim] syn Jana: 1474 król Kazimierz nadaje temuż Janowi pr. do dóbr Żydowo, Głuchowo, Orle Wielkie, P. i cz. w Nojewie Sędziwoja z Żydowa, który nie dopełnił obowiązku udziału w wyprawie wojennej na Śląsk i Węgry (MS 1 nr 1221); 1475 tenże pozywa Sędziwoja Żydowskiego z Żydowa, P. → Orla [Wielkiego] i Głuchowa o wymienione dobra (PG 58, 24v); 1483 tenże wspomniany jako zm.; jego siostra Anna, ż. opatrznego Piotra z Sandomierza, sprzedaje ur. Janowi z Oleśnicy [w woj. sandomierskim] całe części wsi Żydowo, Głuchowo, → Orle Wielkie i P. oraz swój plac w obrębie murów m. Poznania naprzeciwko kościoła Ś. Dominika (spadłe na nią po śmierci brata), a w zamian otrzymuje wsie Ujazdek i Łopatno w pow. sandomierskim i dopłatę 2200 zł (PG 9, 185).

1483 Jan z Oleśnicy → wyżej.

1496 Andrzej z Szamotuł kaszt. kal. daje swojej c. Katarzynie do czasu jej zamążpójścia 1/2 Szamotuł z przyległymi wsiami, m. in. z P.; po wyjściu za mąż Katarzyna ma otrzymać 2000 grz., a wspomn. dobra wrócą do Andrzeja (PG 7, 102v-103; PG 11, 125v).

1496-1511 Katarzyna c. Andrzeja z Szamotuł wdy pozn: 1496 taż → wyżej; 1511 taż Katarzyna daje mężowi Łukaszowi z Górki kaszt. pozn. i star. gen. wlkp. 1/2 m. Szamotuły wraz z wsiami, m. in. P. (MS 4 nr 10171); 1512 król Zygmunt zezwala Łukaszowi Górce, aby zapisał ż. Katarzynie z Szamotuł dożywocie na dobrach królewskich i własnych, m. in. na P. (MS 4 nr 10209).

1525-95 Jan, Janusz Przecławski5W zrujnowanym dziś kościele w Chojnicy, ufundowanym przez Jana Przecławskiego (ojca Janusza), znajdowały się dwa epitafia późnorenesansowe (ok. 1590). Pierwsze przedstawia Andrzeja i Janusza Przecławskich oraz rodzinę Jerzego klęczącą pod krucyfiksem, drugie jednego z Przecławskich (którego?, KZSz. VII 1, s. 31, 40, oraz fotografie 196, 197). W kościele tym znajdował się także wspólny nagrobek Jana i jego ż. Anny Sadowskiej. Po II wojnie światowej zarówno epitafia jak i nagrobek przeniesione zostały do kat. pozn. (→ Przecławek, przyp. 6; KZSz VII z. 1 s. 19, oraz fotografie 447-449), syn Jana, brat Andrzeja i Piotra [→ Przecławek] (Now. 1, 667-668): 1546 tenże zapisuje ż. Barbarze c. Wojc. Rozwarowskiego po 1300 zł posagu i wiana na połowach wsi Knyszyn i Drogocin (PG 18, 275); 1553 tenże zapisuje dzieciom swoim i zm. Barbary Rozwarowskiej, Andrzejowi, Annie i Katarzynie 1300 zł (PG 97, 946); 1553 tenże zapisuje drugiej ż. Annie, c. Jakuba Sadowskiego, po 700 zł posagu i wiana na połowach Knyszyna, Drogocina i [król.] Łagiewnik [k. Poznania] (PG 19, 129v); 1567 tenże kupuje od wdy pozn. Łukasza Górki wsie Żydowo, P., Krzyszkowo oraz Brzeźno w pow. pozn. za 40000 zł (PG 20, 552v); 1567 tenże i jego syn Stanisław posiadają wieś Napachanie (PZ 35, 234v-237); 1571 tenże zapisuje ż. Annie Sadowskiej dożywocie na wsiach Żydowo, P. i Krzyszkowo, a Annie Zielątkowskiej przyszłej ż. swego syna Andrzeja Przecławskiego zapisuje po 4750 zł posagu i wiana na wsi Napachanie (PG 21, 177v); 1577-80 tenże → niżej: pobór; 1595 tenże zm., pochowany w kościele par. w Chojnicy (Now. 1, 667-68); tenże zm. w 1598, jego ż. Anna Sadowska (Now. 1, 667-668).

1564-95 Anna c. Janusza Przecławskiego (PG 21, 590; PG 24, 396): 1564 Jakub Niegolewski przyszły mąż tejże Anny zapisuje jej po 2500 zł posagu i wiana (PG 20, 358v; PG 108, 762); 1564-82 Katarzyna c. Janusza Przecławskiego (PG 141, 677v): 1564 Wojc. Chrzypski przyszły mąż tejże Katarzyny zapisuje jej po 2500 zł posagu i wiana (PG 20, 359v; PG 108, 761).

1567 Stan. Przecławski syn Janusza → wyżej.

[Koniec XVI w.] dominikanki w Poznaniu utraciły z powodu nie przedstawienia odpowiednich dokumentów czynsz nal. do nich od dawna, zapisany m. in. na P. (Dominikanki P-ń 33, dawniej C 23, 18).

1508 pobór od 7 ł. (ASK I 3, 24v); 1510 w P. 9 ł. os. (LBP 89); 1563 pobór od 12 ł. i karczmy dor. (ASK I 5, 240v); 1577 pobór płaci Janusz Przecławski (ASK I 5, 728v); 1580 Janusz Przecławski płaci pobór od 12 ł. i 1/4 ł. karczm. (ŹD 42; ASK I 6, 163).

5. 1496 dziesięciny z P. należą do uposażenia par. Radzim (Now. 2, 375); 1510 w P. wdy [pozn.] Andrzeja [Szamotulskiego] 9 ł. os.; dzies. z tych łanów nal. do preb. „Święty Jan” w koleg. NMP koło kat. pozn., zaś dzies. z folw. dla pleb. (LBP 89).

6. 1384 w czasie zamieszek po zgonie króla Ludwika kaszt. nak. [Sędziwój] Świdwa [z Szamotuł] napada ze swego fortalicjum pod → Gałowem na folw. zw. P. Jaracza z Mroczkowa, zabija broniącego się Janusza wójta z Obornik i rabuje mienie obecnych tam żon gości Jaracza (MHP 2, 753-754; DA lib. X 138).

1432 Stanisław z P. opatruje swą pieczęcią z h. Czasza akt, w którym panowie i miasta województwa pozn. zobowiązują się, że po śmierci króla Władysława Jag. obiorą królem jednego z jego synów (Wp. 9 nr 1289).

1443-48 Jan niegdyś Przecławski mieszcz. (nobilis et providus civis) w Poznaniu (PZ 14, 195; w PZ 15, 197 tenże? – nobilis et providus Johannes civis de Poznania; MH 16, 21 – cytowanego aktu w PZ 17 nie odnaleziono).

Uwaga: W pobliżu P. leży wieś → Przecławek. Obie wsie stanowiły pierwotnie jedną osadę, podzieloną następnie w wyniku transakcji majątkowych lub podziałów spadkowych. Pierwszymi znanymi osobami posiadającymi własność w P. i Przecławku byli żyjący na przełomie XIV i XV w. należący do rodu Grzymałów Jarosław z Mroczkowa i pochodzący być może z rodu Nałęczów Tomisław. W 1429 jako właściciel w obu wsiach wspomn. jest niejaki Andrzej (1429), a następnie przedstawiciel rodu Czaszów Stanisław syn Mroczka z Rokitnicy, który przyjął następnie nazwisko Przecławski. Rodzina Przecławskich (należąca do rodu Glaubiczów, zapewne spokrewniona ze wspomn. Stanisławem, → Przecławek, przyp. 9) utrzymała się w posiadaniu Przecławka aż do końca XVI w. Losy P. były odmienne, w XV w. często zmieniali się tu właściciele. W drugiej poł. XV w. P. było własnością rodziny Szamotulskich, a następnie Górków. W drugiej poł. XVI w. przynajmniej część P. posiadał Janusz Przecławski syn Jana Przecławskiego z Przecławka wicewojewody i burgr. pozn. Może to wskazywać, że P. było wcześniej dzierżawione przez rodzinę Przecławskich od Szamotulskich, a następnie Górków. W 1567 dobra te kupił Jan Przecławski z Przecławka.

1 Tenże Jaracz albo Jarosław występuje w l. 1384-91 w Mroczkach w pow. pyzdr. [k. Środy]. Jest bardzo prawdop., że podobnie jak inna szlachta z Mroczek, należał on do Grzymałów, na co wskazuje także imię Jarosław, bardzo częste w tym rodzie. Jego przynależność do rodu Grzymałów potwierdzona jest także orientacją w wojnie domowej po śmierci króla Ludwika → p. 6.

2 → Przecławek, przyp. 1.

3 → Przecławek, przyp. 3.

4 Jest wątpliwe, aby Jan dz. we wsiach P. → Przetoczno, Zajączkowo, → Goraj, Dzierzązna i Wierzenica, brat Marcina m. in. z → Przetoczna, mógł być identyczny z Janem mieszczaninem w Poznaniu 1443-48 (→ p. 6).

5 W zrujnowanym dziś kościele w Chojnicy, ufundowanym przez Jana Przecławskiego (ojca Janusza), znajdowały się dwa epitafia późnorenesansowe (ok. 1590). Pierwsze przedstawia Andrzeja i Janusza Przecławskich oraz rodzinę Jerzego klęczącą pod krucyfiksem, drugie jednego z Przecławskich (którego?, KZSz. VII 1, s. 31, 40, oraz fotografie 196, 197). W kościele tym znajdował się także wspólny nagrobek Jana i jego ż. Anny Sadowskiej. Po II wojnie światowej zarówno epitafia jak i nagrobek przeniesione zostały do kat. pozn. (→ Przecławek, przyp. 6; KZSz VII z. 1 s. 19, oraz fotografie 447-449).